1613-01 Proefken

• Signatuurposities

• Custoden

• Inhoudsopgave

• Typografisch materiaal

• Gecollationeerde exemplaren

Proefken vande schadelijcke verschillen over de christelijcke salichmakende leere, door de welcke de ghereformeerde kercke van Rotterdam ende vele andere met groote ergernisse seer worden beroert. / By Cornelius Gheselius. Amsterdam, pr. C. Fransz. f. J. Roelandus de jonghe, 1613

Titelpagina (A1r)

Proefken Vande Schadelijcke verschillen over de Christelijcke salichmakende leere, door de welcke de ghereformeerde Kercke van Rotterdam ende vele andere met groote ergernisse seer ellendichlijck worden beroert: Kortelijck in alle ghetrouwicheydt beschreven ende verclaert,  door Cornelium Gheselium, Herder der Gemeynte Christi voor desen tot Rotterdam,  ende tegenwoordichlijck tot Edam. 2. Timo, 4, 1, 2, 3, 4. Ick betuyghe dan voor God ende den Heere Iesum Christum, die de levende ende dooden oordelen sal in zijne verschijninghe ende in zijn Coninckrijcke. Predickt het woordt, houdt aen tijdelijck en ontijdelijck: straft, dreycht, ende vermaent met alle lanckmoedigheyt ende leere: want daer sal een tijdt comen dat sy de ghesonde leere niet en sullen verdraghen: maer sullen na haer eygen begheerlickheden Leeraers opdraghen, ghelijck haer de ooren jeucken. Ende sullen hare ooren vande waerheyt afwenden, ende haer keren tot fabulen. Maer ghv [sic] weest wacker in alle dinghen, lijdt verdruckinghen: doet het werck eens Euangelisten, maeckt uwe beroepinghe seker. [fleuron] ’T Amsterdam, gedruckt by Cornelis Fransz. [horizontale lijn] Voor Iacobus Roelandus de ionghe / woonende inde Halsteegh / int Muzijck-boeck. 1613.

4º: A-X⁴ [$3 (-A1, M3, O3, Q3; + A4, C4, D4, E4, F4, G4; ± I2 gesigneerd als H2)]

84 bladen = fol. [1] 1-83 (3-7 gefolieerd als 4-8, 76-80 als 75-79, 81-83 als 79-81; fol. 74: de 4 is een kwartslag gekanteld naar links)

161304 - b1 A2 elast : b2 X3 ne$

Signatuurposities

Signatuurletters in textura lettertype, tenzij anders vermeld.

Custoden

Inhoudsopgave

Typografisch materiaal

Kapitalen

Alle Capittelen beginnen met een kapitaal: Latinus, 12 x 12, kaderloos, Romanus, niger, albus.

De Inhoudt (C3) en de capittelen 4, 7, 8, 9, 10, 12, 14 uitgezonderd: die beginnen met een civilité kapitaal: civilité, 13 x 14 mm, kaderloos, niger, albus:

Letterformules

Gecollationeerde exemplaren

1            Amsterdam UB: Pfl. A.i.22

Gebruikssporen

voorzijde band: M[ulle]r 1088; K[nuttel]. 2071

Ar                rechtsboven:                            16                                               in inkt

                     Rechts naast vignet                Ledeboer 1477                         in potlood

X4v                lin. 6:                                       doorhaling                                in inkt.

X4v                3669 5                                                                                         in potlood

Beschadigingen

fol. G4 hoek rechtsonder gescheurd

Band

Kartonnen omslag (1,5 mm), voorzien van etiket, met inkt versierd: dambordmotief van rood-blauwe, kruiselings in elkaar grijpende bloemen afgewisseld met rood-blauw geruite x-vormen.

2            Amsterdam UB: Pfl. A.i.22a

Gebruikssporen

S1r, wolkerige inktvlekken

                Drukfout

V4: papier niet geheel afgesneden rechtsboven (hoek dubbelgeklapt).

Band

Papieren omslag met etiket.

3          Den Haag KB: pflt 2071

Gebruikssporen

Titelpagina: rechtsboven: T 1088 in potlood; rechtsonder: 2071 in potlood; rechtsonder: 5 in inkt.

4          Leiden UB: Thyspf 1859

Kartonnen band.

Op titelpagina met pen: 'Utenb: K: H: 587' en '12'.

5          Leiden UB: Sem. Rem. 1613 50:7  

Gemarmerd omslag met een aantal pamfletten in een portefeuille met als rugtitel 'Sem Rem Pamfletten 1613'. Op titelpagina '1088' en '4)'; op A1v stempel Semin. Remonstr. Bibl.

Het titelpblad mist rechtsboven een hoek waardoor de 'o' van 'over' (regel 3/4) is weggevallen; de hoek is met een achtergeplakt stukje papier hersteld. Blad V4 mist onderaan een hoek waardoor tekstverlies optreedt.

 

6          Utrecht UB: Knuttel 2071

Gebonden in gemarmerde kartonnen band. Op voorzijde band sticker: KB 2071  1613; op binnenzijde band: P. 1613²; op titelpagina in inkt: Nr. 1088 Fred. Muller, en stempel Universiteits Bibliotheek Utrecht.

7          Amsterdam, UB VU: XW.00294.-

        Band: perkament (ivoorkleurig), voor- en achterzijde blanco, op de rand van deze zijdes twee leren touwtjes om het boek mee dicht te binden. Op rug, bovenaan, in bruine inkt (handschrift): Theologische tractaetgens. dr A.º 1613. Onderaan, eveneens in bruine inkt, een nummer: 283.

        Binnenkant van de band (voorzijde), oftewel de linkerzijde van het schutblad, is halverwege een portret geplakt met de tekst: Mr. H. Bos – Bibliotheek Vrije Universiteit. Bovenaan staat in potlood het signatuurnummer (XW. 00294). Op de rechterzijde van het schutblad staat in de rechter bovenhoek in potlood het nummer: 289. Op het achterste schutblad staat aan de rechterkant, links onderin, een stempeltje in donkerblauwe inkt met de tekst: BOS.

        Het boekblok is ingenaaid, en bestaat uit verschillende theologische werken, 12 in totaal. Al deze werken zijn genummerd met potlood, op de rechter bovenhoek van de titelpagina. Het Proefken is het tiende werk binnen de band.

        Op de titelpagina van het eerste werk zit rechtsonder een vochtvlek. Op de versozijde van hetzelfde blad zit linksonder een ronde stempel in blauwe inkt met daarin de tekst: BIBL. VRIJE UNIVERSITEIT AMSTE (het laatste gedeelte van Amsterdam is weggevallen).

        In het tweede werk is het een en ander onderstreept met bruine inkt: Aiijv (halve regel), Aiiijr (één hele en twee halve regels) en Bijr (twee hele zinnen). Op Qiiijr zit onder het midden een roodkleurige vlek.

        In het vierde werk is op Aijr rechts bovenin een stukje uit het blad gescheurd. Op het blad Fijr zit rechts onder het midden een roodkleurige vlek. Op het blad Fiiij is de buitenste onderhoek eruit.

        Door het hele achtste werk heen zit onderin een gat in de vorm van een rechte streep (gebeurd met een mes?)

        In het elfde werk zit op Biiijv midden onderin een bruine inktvlek.

        In het twaalfde werk zijn midden onderin strepen en vlekken van bruine inkt te zien. Door het hele twaalfde werk zit onderin midden een rond gat: houtworm? Op Giijr zitten twee roodkleurige vlekken.

8          Amsterdam, UBVU: XW.00301.-

        Band: perkament (grijzig van kleur), voor- en achterzijde blanco, het boekblok is ingenaaid. Op de rug, bovenaan (gedrukt): H.G. SMOUTIUS, Artykelen van Eendragt.

en in Den schriften ????oleft

over de ?ijnd??

Onderaan op de rug: Aº 1609-1613.

        Ook dit exemplaar van Proefken zit - evenals ex. 7 - in een band met andere theologische werken, en ook dit keer zijn alle werken rechts bovenin op de titelpagina genummerd. Het Proefken is het tweede werk van de in totaal drie werken.

        Op het voorste schutblad, halverwege op de linkerzijde, is een portret geplakt met de tekst: Mr. H. Bos – Bibliotheek Vrije Universiteit. Uit het midden van het schutblad steken vijf papieren (perkamenten?) strookjes. Op de rechterzijde staat in de rechterbovenhoek in potlood het nummer: 290. Op de achterzijde van dit blad staat in bruine inkt (handschrift): G.(of C.)H.V.I.E. Rechts bovenin staat in bruine inkt het getal 8 met een cirkel eromheen.

        Op het laatste blad vóór het eerste werk staan negen regels in bruine inkt (handschrift). Het is lastig te ontcijferen, o.a. de volgende woorden: H. Smout, Rhoon, Amsterdam, Remonstranten, 1630, 1646. Op de versozijde van dit blad staat in potlood: Nºo JOS.

        Op de versozijde van het titelblad van het eerste werk staat midden onder een ronde blauwe stempel met: BIBL. VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM.

        Op vrijwel alle bladen zijn vochtplekken te zien.

        Eerste werk: op Kir is een extreme doordruk te zien van het fleuron op de versozijde, idem voor Qijv, Ziiijv, Ddiiijv en Bbbijr.

        Op de versozijde (blanco) van het laatste blad van het eerste werk zijn bruine inktvlekken te zien.

        Tussen het eerste en tweede werk zijn een heleboel bladen uitgesneden. Gaat het om een aantal katernen? Een heel werk misschien?

        In het tweede werk zit op D3r rechts bovenin een bruine inktvlek, op D4r zit een dergelijke vlek rechts onderin. Op blad P2 zit in de onderste buitenhoek een scheur.

        In het derde werk is veel geschreven met bruine inkt. Het gaat om de bladen Aiijr, Biijr, Gijr, Hjv, D3r, D4r, E1r (geschreven in de kantlijn); Cjv, Cijr, Eiijv, Eiiijr, Eiiijv, Fjr, Fjv, Fijr, Fiiijr, Hjr, Hiijr-Hiiijr, Kjr, A2v, A3r, B1v, D4v (streepjes, nummertjes en puntjes, zowel in de kantlijn als in de tekst).

        Op het achterste schutblad staat op de rechterzijde, links onderin, een stempel in donkerpaarse inkt, met de tekst: BOS. Ook hier steken uit het midden van het schutblad vijf strookjes papier. Op de omvouwing van het kaftpapier staat in zwarte inkt (stift?) een omgekeerde S.

Niet-gecollationeerde exemplaren:

9          Leeuwarden, PB: B 10412

10        Middelburg, ZB: Pfl. 340.

11        Amsterdam, UB: Pfl. A i 22 aa.

12        Amsterdam, UB: O 63-2969 (olim: 269 E 43)

Variantenoverzicht  

Commentaar

Geraadpleegde buitenlandse catalogi met zero-resultaat: Koninklijke Bibliotheek van België; Bibliothèque Nationale de France; Die Deutsche Bibliothek; The British Library; Biblioteca Apostolica Vaticana.

Auteur: Cornelius Simonis de Ghesel 1579-1613

Typografische informatie STCN: j (lettertype gotisch), x (typografische titelpagina)

Contraremonstrants geschrift.

Literatuur

• P.A. Tiele. Bibliotheek van Nederlandsche pamfletten [verzameling Muller]. Dl. 1. Amsterdam 1858, nr. 1088.  

• Knuttel 2071.

• J. Broekema. Catalogus van de pamfletten, tractaten enz. aanwezig in de Provinciale Bibliotheek van Zeeland. Middelburg 1892, nr. 220.

• W.C. Zijlstra. Den Zeusen beesem […]. Dl. 1. Middelburg 1994, nr. 340.

Archivalia

Archiefonderzoek naar J. Roelandus de jonge.

Archiefonderzoek naar Cornelius Gheselius.